Het is gebruikelijk dat veel landen in de Kersttijd zegels uitgeven met voorstellingen over de geboorte van Jezus. Tot die landen behoort ook Cyprus dat – ik schreef daar al eerder over in 2014, in nummer 125 – jaarlijks, en dan al bijna 40 jaar, kerstzegels uitgeeft. Meestal met afbeeldingen die verband houden met de menswording van Christus uit de rijke Byzantijnse en Orthodoxe geschiedenis. Uiteraard met veel iconen (afb.1) zoals deze geboorte van Christus uit de 16e eeuw in de Hl Nicolaaskerk te Famagusta.
Maar ook fresco’s of mozaïeken uit de vele middeleeuwse kerken en kloosters die op Cyprus te vinden zijn. Een fresco (14e eeuw) uit de Hl Kruiskerk te Pelendri (afb.2) met de Visitatie: Maria bezoekt Elisabeth of deze mozaïek uit de 6e eeuw (afb.3) met het kind Jezus met een rol perkament in zijn handen op de schoot van de Moeder Gods (detail). Bijzonder om te vermelden is dat deze mozaïek(en) afkomstig uit de Kanakaria-kerk in Noord Cyprus onder het Turkse bewind zijn verdwenen en verkocht. Toen ze in de USA weer opdoken zijn ze door een rechterlijke uitspraak aan de rechtmatige eigenaar, Cyprus (omdat het Turkse Cyprus internationaal niet erkend wordt) teruggegeven.
Daarnaast zijn er ook zegels verschenen met iconen-schrijnen (afb.4) die gebruikt worden om de icoon van de dag-heilige uit te stallen voor verering door de gelovigen. Tevens verscheen een serie van met goud beslagen kruisen (detail) met o.a een afbeelding van de geboorte (afb.5) of miniaturen uit het beroemde Eptakomi Evangeliehandschrift (12e eeuw) met Lucas die de geboorte van Jezus beschrijft (afb.6). Dit middeleeuwse handschrift werd in 1974 uit Noord Cyprus naar het zuiden gesmokkeld. Tien jaar later werd als herinnering aan de redding van het handschrift deze kerstserie uitgegeven. Heel bijzonder is ook een serie goudreliëf boekbanden met o.a. een afbeelding van de Annuciatie: Maria Boodschap (afb.7).
Het viel mij op dat de Cypriotische post in de loop der jaren bij de uitgave van kerstzegels veel aandacht heeft geschonken aan de byzantijnse kunst van de kerk Panagia tis Arakas, te Lagoudera, gelegen in het Trodosgebergte midden tussen de pijnbomenbossen (afb.8). Een paar van die zegels laat ik hier zien. Uit een inscriptie boven de ingang weten we dat de kerk gebouwd is in 1192. De Byzantijnse muurschilderingen die binnenin deze kerk uit die zelfde tijd zijn, waaronder deze Christus Pantokrator (afb.9), behoren tot de mooiste fresco’s van het hele Middellandse Zeegebied. We weten zelfs de naam van de schilder: Leon Authenton uit Constantinopel die ook zorgde voor de levensgrote Moeder Gods van het Lijden (Stratsnaja) (afb.10) met de engelen die de lijdensarma dragen en de aartsengel Gabriël die de geboorte aankondigt (afb.11). De kerk is gewijd aan de Moeder Gods Arakas (afb.12). Maria heeft vaak bijnamen van planten, zoals bijvoorbeeld Arakas = erwt.
Tenslotte toont de eerste kerstzegel van Cyprus (1969) ons heel toepasselijk het fresco van de geboorte van Christus omgeven door engelen (afb.13). Later werd nog een wezenlijk detail van deze icoon uitgegeven nl. het baden van het Kind door de vroedvrouwen (afb.14). Christus was óók volledig mens en behoorde, net als alle andere kinderen, na de geboorte gewassen te worden.
(Auteur: Anton Schipper)