Interview met Hüsstege
Als kind schilderde Geert Hüsstege al graag portretten en landschappen. Op uitnodiging van vader Chrysostomos leerde hij 25 jaar geleden ikonen schilderen in de Norbertijner Abdij te Postel (B). Daarna zocht Hüsstege vader Crysostomos op in diens parochie in Wenen, waar deze Orthodoxe priester Hüsstege aanmoedigde vooral door te gaan met ikonen schilderen en ook om zelf les te gaan geven. Zo gezegd zo gedaan. De eerste expositie, eerste cursus en eerste opdracht waren al gauw een feit. Nu 25 jaar later, blikt Geert samen met Eikonikon terug op zijn avonturen met ikonen als inmiddels gevierd professioneel iconograaf in Nederland (red).
Hoe is je avontuur met ikonen begonnen Geert?
“Is dat niet iets voor jou, Geert?” Het is alweer 25 jaar geleden dat ik op Abdij Tongerlo te gast was en mij deze vraag werd gesteld: “Vader Chrysostomos geeft een cursus iconenschilderen, wil je mee doen?” Van kinds af aan schilderde ik landschappen en portretten, ook van Jezus en Maria. Hiermee hield ik een familietraditie levend, zelfs mijn overgrootvader was als kerkschilder naar Nederland gekomen vanuit Duitsland. Niet lang daarna schoof ik aan tafel bij Chrysostomos, een Groninger in hart en nieren en daar lag dat eerste gekrijte paneel voor mij klaar. Hartelijk overhandigde hij een penseel en vertelde me dat ik kon beginnen. Stap voor stap ontdekte ik hoe een icoon geschilderd wordt en een hele nieuwe wereld ging voor mij open! Als het fout was, moest je het helemaal van hem afspoelen. De jaren hierop heeft hij mij ingewijd in de heilige kunst van het iconen-schilderen en het beleven van de bijbehorende spiritualiteit. “Hier moet je echt in verder gaan” drukte hij op mijn hart tijdens één van zijn lessen in Wenen. Hier is eigenlijk mijn zoektocht begonnen naar het ware Gelaat van God. Het werd een tijd van intens zoeken, vinden en gevonden worden door dit Mysterie waar iconen bij bemiddelen.
Wanneer heb je voor het eerst geëxposeerd? En wanneer begon je met lesgeven?
Met Vader Chrysosotomos’ zegen naar huis gestuurd, ging ik maar gewoon aan de slag en dat was spannend zo in je eentje. Niet lang daarna vroeg een kennis mij voor een eerste iconen-expositie in een galerietje in Ulvenhout. Mijn ouders hadden beneden aan de trap een ruimte voor mij vrijgemaakt als atelier en ze hielpen mee met de aankleding van de exposities. Er melden zich belangstellenden aan voor een schilder-cursus en zo startte ik een eerste 10-daagse cursus in het Emmaus klooster in Helvoirt. Ik was al langer bevriend met Vader Piet Al en het was heel bijzonder dat hij alle iconen wilde wijden. Zoals hij in de liturgie voorging en in het Oekraïens de kerk vulde met zijn gezangen, dat moet je hebben meegemaakt! Vooral als hij de iconen ophief en ons ermee zegende, deze herinneringen ontroeren mij nog steeds. Hij gaf iedereen zijn of haar icoon terug die we dan dankbaar kusten. Piet verzorgde ook altijd graag een boeiende lezing over de geschiedenis en de betekenis van iconen. Mijn laatste opdracht voor hem was een grote icoon van Johannes de Doper voor zijn abdij in Heeswijk-Dinther. Zijn gezicht straalde toen deze icoon plechtig werd geïnstalleerd onder prachtige Byzantijnse gezangen.
Roebljov’s Heilige Drieeenheidsikoon is van grote betekenis voor velen. Hoe heef deze ikoon een plek in jouw leven gekregen?
Via het Tilburgs Byzantijns Koor kreeg ik in 1998 de kans om voor uitwisseling naar vader Ambrosius in Kolomna te gaan. Hier mocht ik als iconen-schilder achter de iconostase plaatsnemen en daar heb ik voor het eerst echt Pasen gevierd. Iedereen begroet en beantwoordt elkaar dan geestdriftig met de woorden “Christus is verrezen, Hij is waarlijk verrezen!” Niet ver daarvandaan bezocht ik het Tretjakov-museum in Moskou waar ik voor de Triniteits-icoon alle tijd verloor. De kleuren en de werking van alle verflagen over elkaar heen met de uitstraling van de gezichten zijn ongelofelijk mooi! Dit heb ik op één enkel boek na nergens zo teruggezien. Thuisgekomen met het plan om deze icoon na te schilderen, ontdekte ik dat er voor het jaar 2000 juist een jaar van de Geest, van de Zoon en van de Vader was uitgeroepen. Ruim twee jaar wijdden ik mij aan deze icoon die ons binnenleidt in het Mysterie van de Drie-eenheid, in het hart van ons geloof. Archimandriet Pater Johan Meijer van de Gemeenschap van de H. Johannes van Damascus wijdde de icoon. Nu ging deze grote icoon ook mee naar de exposities en kwamen er zelfs bezoekers deze icoon vereren met een diepe buiging.
Wat betekent het Mandulion voor jou, Geert?
Datzelfde jubeljaar 2000 waren mijn vrouw en ik elkaar op het spoor gekomen, hoe kon het ook anders dan via iconen. Angelique schilderde sinds haar tienerjaren en ik nodigde haar uit voor een cursus. Het werd de icoon van het Mandylion, het Christus-portret en samen verloren we alle tijd. Voortaan ging ze met me mee op pad en tegelijk ontvingen we vele mensen in ons atelier. We verhuisden achtereenvolgens van Haarendael naar Heeswijk Dinther en naar een oude boerderij in Leimuiden. Ondertussen werden we gezegend met de komst van vier kinderen die opgroeiden in het wereldje van iconen. Gedurende deze periode schilderde ik steeds opnieuw de icoon van het Mandylion, onze lievelings-icoon. Steeds herlazen we de woorden van Paulus: “Ons allen is het gegeven met onverhuld gelaat de glorie van de Heer te aanschouwen en herschapen te worden tot steeds heerlijker gelijkenis met Hem”. We wilden deze spiritualiteit steeds dieper beleven, onthullen en uitdragen, ook in de Westerse Kerk waar Veronica bij elke kruisweg staat afgebeeld. Iconen bevorderen echt de oecumene en we mochten dit met veel mensen van andere Christelijke kerken delen. Zo heb ik voor een dominee de icoon van de Moeder Gods brandende niet verbrande Braamstruik mogen schilderen.
Hoe heeft het Heilige Aanschijn jullie in 2009 opnieuw geïnspireerd?
Een maand voor het paasfeest van 2009 begon ik weer aan een icoon van het Heilig Aanschijn. Deze keer had ik de voortekening op de foto van de lijkwade van Turijn gelegd, andere oudste Christus-iconen die hiernaar verwijzen ernaast. Zo werd onze eigen echte “Heilig Aanschijn-icoon” geboren. (afb. 6) Deze icoon herinnert ons eraan dat God een gezicht heeft gekregen en dat het verlangen van de mens om God te zien is vervuld. God is één van ons geworden! Rondom deze icoon zetten we de expositie “Christus-mysteries” op die het gehele leven van Christus samenvat en Zijn ware Gelaat weerspiegelt. Het steeds opnieuw beschouwen van Zijn Mysterie laat ons als het ware in Zijn leven stappen, ja in Gods huid kruipen. Het doet ons steeds verder die berg opklimmen die op iconen terugkomen. Het is de berg van de ontmoeting en de vereniging met God. Zoals onze kinderen het zeggen is dit drieluik van geloof, hoop en liefde “vet cool!” 25 jaar geleden werd mij de vraag gesteld of iconen-schilderen iets voor mij is. Zeker en meer nog: het is Iemand, Christus…Voor de orthodoxe gelovige is iedere icoon een wonder en zo is ook ons leven met iconen één groot wonder, elke dag!