Georgine Steenhuis
In recente nummers van Eikonikon hebben we een reeks vertalingen door Roeland Wilcke van het boek “Le secret de la ligne” van Egon Sendler opgenomen. Naar aanleiding daarvan hebben we Georgine, partner van Roeland, gevraagd een schets van Sendler te geven. Roeland en Georgine hebben diverse schilderlessen bij Sendler gevolgd in Frankrijk. Nadat Georgine onderstaand artikel geschreven had, overleed Egon Sendler op 17 maart van dit jaar. Hij was priester jezuïet, icoonschilder, en genoot wereldwijd aanzien als docent en auteur op het gebied
van iconen. Hij is negentig jaar geworden. (Red.)
In 1996 was er een ikonententoonstelling van Eikonikon in Ter Apel. We werden getroffen door enkele nieuw geschilderde ikonen en zijn bij twee makers daarvan te rade gegaan. De ene was Elizabeth Tangel. Het transparant schilderen in kleuren die de oude Russische ikonenkleuren benaderen, hebben wij van haar geleerd. De andere schilderes was Zr. Delian de Brouwer, die ons aanraadde om naar Egon Sendler te gaan, in Frankrijk.
Egon Sendler (fig. 1) is in Pruisen geboren in 1923. In de Tweede Wereldoorlog is hij gedeporteerd naar Rusland, waar hij drie jaar lang in gevangenschap leefde en ikonen leerde kennen. Na de oorlog sloot hij zich aan bij de jezuieten, specialiseerde zich in Byzantijnse kunst in München, Rome en Parijs en verhuisde uiteindelijk in 1959 naar Parijs om les te geven aan een school en internaat voor de tweede generatie Russische vluchtelingen (Centre d’études Russes St. George Meudon). Een belangrijk doel was de leerlingen vertrouwd te maken met hun Russisch Orthodoxe achtergrond. Toen het internaat werd opgeheven kwam er een ikonenschool, waar hij meerdaagse cursussen gaf en een atelier had. Egon Sendler heeft vier boeken geschreven over ikonen. Hij verzorgde ook cursussen te Meudon, Versailles, Evian, Seriate, Syracuse, Jeruzalem en Buenos Aires.
Opbouw van Sendlers cursussen
Ikoon van Egon Sendler
Een basiscursus tekenen leerde ons over de opbouw van een tekening van de Pantocrator. (fig. 2) Maar ook algemeen over de verschillende houdingen van hoofden (fig. 3), handen, voeten (fig. 4, 5); serafijnen, vleugels van engelen, het prepareren van planken, enz. De tekencursus duurde drie dagen.
De duur van de hierna beschreven cursussen was tien dagen; ze werden zowel in Meudon (bij Parijs), als in Publier (ten zuiden van het meer van Genève) gegeven.
In alle cursussen werd de dag begonnen met een korte mis in de kapel; na het ontbijt werd een lezing gegeven over de iconografische en theologische aspecten, met veel illustraties (dia’s). De avond werd afgesloten met een dagsluiting in de kapel en weer een dia-lezing.
In de beginnerscursus werd een tekening van een enkelvoudige afbeelding eerst op papier getekend. Na correctie werd deze op de plank getekend, en weer na correctie, werden de hoofdlijnen licht gegraveerd. En dan werd er geschilderd.
De cursus voor gevorderden was in opbouw hetzelfde, wat kerkdiensten en lezingen betreft. Nu was het onderwerp een ingewikkelder ikoon, bijvoorbeeld de Drie-eenheid. Eerst werd het tekenen van de verschillende onderdelen op papier geoefend, in dit geval de houdingen van hoofden, handen en plooien. (fig. 6 en 7). Daarna werd de hele ikoon op papier getekend, vervolgens, na correctie, op de plank, enz.
In de cursus “de perfectionnement” was een ingewikkelder ikoon onderwerp, bijvoorbeeld de Tabor-ikoon of Sofia-ikoon. Ook hier was de opbouw hetzelfde: eerst onderdelen oefenen op papier, dan de hele ikoon op papier, enz.
De dikwijls geometrische opbouw van een ikoon en het tekenen leerden we van Egon Sendler: begrijpen hoe de vormen van een lichaam zijn, de verschillende standen van het hoofd, handen en voeten, de kracht van de lijnen. Ook kregen we van hem veel theologische achtergronden. Het zelf tekenen vergroot je vaardigheid, wat het schilderen ten goede komt, en geeft je een grote verbinding met de afbeelding. Verder krijg je er meer begrip van hoe de tekening in elkaar steekt; je moet weten wat de functie is van elke lijn, zodat je je eigen werk verbeteren kunt als dat, al schilderend onduidelijk wordt.