Peter van den Hoven
Hieronder treft u een ingezonden stuk over de heilige Brandaan van de ikonenschilder Peter van den Hoven. Het gaat in op de redelijk onbekende Ierse heilige. Daaronder volgt een kranteartikel van Henry Drost uit de Harlinger Courant die kort daarop binnenkwam op de redactie. Beide stukjes horen bij elkaar.
Er bestaat een Middelnederlandse Reize van Sinte Brandaan waar we wel een beetje trots op mogen zijn, want in het Engels bestaat deze niet. De historische Saint Brendan was een Ierse monnik en abt, van wie een standbeeld in Bantry staat, een beeld dat uitkijkt over de baai en de zee waarover hij, volgens het verhaal, een lange reis moest maken, om allerlei wonderlijkheden te aanschouwen. Dat kwam zo: hij had een boek in het vuur geworpen, omdat hij weigerde te geloven wat er in geschreven stond. Hierop gebood een engel hem, om net als Noah, een schip te bouwen en met dit varende klooster een wereldreis te maken, die negen jaren duren zou, waarbij hij met eigen ogen te zien kreeg wat in het boek stond. Willem Wilmink heeft er een prachtige hertaling van gemaakt.
In Ierland heet hij dan ook Saint Brendan the Navigator, geboren in Kerry in Galway rond 486 en gestorven in Annaghdown in 577. Dat de Brandaris, Neerlands oudste vuurtoren, naar hem vernoemd is, komt omdat op de toren van een aan hem gewijde kerk op Terschelling een vuurbaken was, maar de zee heeft die kerk vele eeuwen geleden opgeslokt. Het Vlie en het Stortemelk vormen daar vanouds het zeegat dat de Hanzeschepen bevoeren. Omdat onze streken door Angelsaksische monniken bekeerd zijn mag men aannemen dat zij de verering voor hem verbreid hebben als patroon van de zeevaarders. Toen ik eens op Terschelling was vond ik het jammer dat er in de R.K. kerk niets meer aan hem herinnerde, maar onlangs zag ik dat de parochies van Vlieland en Terschelling zijn samen gevoegd onder het patronaat van Sint Brandaan.
Uit de Harlinger Courant:
Bijzondere ikoon Sint Brandaan voor Rooms Katholieke kerk Terschelling
Henry Drost
Om de herinnering aan de patroonheilige Sint Brandaan van de Rooms Katholieke geloofsgemeenschap op Terschelling levendig te houden, kreeg de Petrus de Visserkerk in Midsland een ikoon aangeboden van beeldend kunstenaar Peter van den Hoven. Binnenkort zal de bijzondere ikoon een mooie plaats krijgen in het interieur van de kerk. Dat valt mooi samen met het feit, dat de Terschellinger- en Vlielander parochie St. Brandaan in januari 2013 wordt opgeheven en opgaat in een nieuwe grote kerkgemeenschap N.W. Friesland.
Pastor Sipke Draisma nam in zijn woonplaats Bolsward het kunstwerk in ontvangt en toonde zich zeer verguld met deze gift voor het eilander kerkgebouw. Hij zal de ikoon meenemen naar Terschelling waar deze zal worden ingewijd en een mooie plaats krijgt in het Midslander kerkgebouw. Hierdoor zal de naam van de Heilige Brandaan, beschermer van de zeevarenden, aan de Terschellinger- en Vlielander geloofsgemeenschap verbonden blijven.
Peter van den Hoven (1948) is van huis uit etser maar heeft zich aan de hand van middeleeuwse handboeken verdiept in temperatechnieken. Tegenwoordig houdt hij zich voornamelijk bezig met het schilderen van ikonen en het lesgeven aan kleine groepen. Zijn kunstwerken hebben overwegend religieuze thema’s. Enkele onderwerpen in zijn werk zijn het visioen van Ezechiël, het visioen van Daniël, Maria met kind en Johannes. Zijn werken zijn door een Russisch orthodoxe priester ingewijd.
De uit Brabant afkomstige, maar nu in Gorssel wonende kunstenaar, is gespecialiseerd in het schilderen van ikonen, een zeer moeilijke en tijdrovende techniek waarbij onder andere zuiver bladgoud wordt gebruikt. Tijdens een rondreis door Ierland kwam Van den Hoven het standbeeld tegen van de populaire, uit Ierland afkomstige, Sint Brandaan, uit het hem bekende verhaal. Het verhaal van Sint Brandaan bevat elementen uit de 12e eeuwse visioenenliteratuur en uit Ierse zeevaartverhalen, zoals die sinds de 7e eeuw werden verteld. Deze Middelnederlandse verhalen gingen een heel eigen leven leiden, en verschillen soms sterk van de Latijnse originelen. De oudste herdruk als volksboek vond voor zover bekend plaats rond 1476. Sindsdien zijn er vele uitgaven geweest. In 1682 werd het opgenomen in het volksboek Wonderbaarlyke en ongeloofelyke Reizen, waarin ook reizen van Alexander de Grote, Lucianus en Plinius zijn vermeld.
De naam van de Terschellinger vuurtoren Brandaris is ook naar Sint Brandaan vernoemd.
Toen Van den Hoven de kerk van Terschelling bezocht miste hij een afbeelding van de heilige, en zo kwam hij tot het schilderen van de ikoon.