Robert de Caluwé/ Vader Rob
Robert de Caluwé werd in 1914 in Sas van Gent geboren en studeerde theologie en filosofie aan de Gregorius universiteit te Rome. Na deze studie werd hij, in 1939, tot priester gewijd. Hoewel hij zich aangetrokken voelde tot de in communistisch Rusland vervolgde christenen werd hij uitgezonden naar Finland waar hij de rest van zijn leven zou blijven wonen. Zijn missie in Finland begon in oorlogstijd onder erbarmelijke omstandigheden. Hij leed honger en kou en had veel taken. Hij werkte nauw samen met Russische vluchtelingen, en bediende de orthodoxe mis in hun moedertaal. Hij werkte in een weeshuis, stond krijgsgevangenen bij, doceerde Nederlands aan de Universiteit in Helsinki en was kapelaan van de Kleine Zusters van Jezus in Helsinki.
Ikonostase met ikonen van de hand van vader Robert de Caluwé in de Petrus-en Pauluskapel in Myllyjärvi, Finland
Hij was ikoonschilder van professie en samen met anderen bouwde hij twee kerken, een in Rekola (1950) en een in Myllyjärvi (1964), en voorzag ze van een ikonostase. Hij stichtte ook een Oecumenisch Centrum en een School voor ikoonschilderen in Myllyjärvi. De Caluwé had het schilderen van de Rus Pimen Sofronov (1898-1973) in Rome geleerd, een oud-gelovige die streng was in de leer. Duizenden bezoekers van diverse nationaliteiten en denominaties stroomden naar het Oecumenisch Centrum en velen volgden ook de inspirerende schildercussussen van de Nederlandse priester in Finland.
De eerste cursus van De Caluwé in Nederland, 1975
In Rome had De Caluwé de Nederlandse Prix-de-Rome winnaar, de beeldhouwer Niel Steenbergen (1911-1997) leren kennen met wie hij een warme vriendschap onderhield. Als hij op de fiets naar Nederland kwam om zijn familie te bezoeken, logeerde hij bij Niel en Else Steenbergen. Later, in 1975 organiseerde de pater in het internaat ‘De la Salle’ in Stevensbeek zijn eerste cursus ikoonschilderen om zijn reiskosten naar Nederland te kunnen betalen. Op deze manier introduceerde hij het ikoonschilderen in zijn geboorteland en verspreidde hij zijn filosofie en praktijk van verdraagzaamheid ten opzichte van andere religies. De cursus werd de eerste in een serie van zomerschildercursussen in Nederland, waar Else Steenbergen, echtgenote van de beeldhouwer en tien anderen aan deelnamen. In een recent interview dat ik samen met Peter van den Hoven met de inmiddels 90-jarige Else Steenbergen voerde, een professioneel kunstenares, omschreef zij Vader Robert als ‘een inspirerende en humoristische docent, leergierig en vol kennis, praktisch en inventief, geaard en diep religieus, een talenwonder en bovenal een communicatieve en warme persoonlijkheid’.
Mona Winter
Ondertussen was Mona Winter, een Finse dame die in de jaren 1960 het Oecumenisch Centrum in Finland reeds meerdere malen bezocht had, met haar Nederlandse echtgenoot in Nederland neergestreken. Toen zij hoorde dat De Caluwé ook in Nederland schildercursussen gaf, kon ze haar lang gekoesterde droom om ikonen te leren schilderen, eindelijk waarmaken. Zij volgde nagenoeg alle cursussen die de Caluwé tot op hoge leeftijd in Nederland gegeven heeft. Vanaf 1982 assisteerden Else Steenbergen en Mona Winter De Caluwé bij zijn lessen en verzorgden ook de zakelijke en organisatorische aspecten ervan. De vriendenkring rond de Caluwé werd Vera Eikon gedoopt, naar idee van Niel Steenbergen, en Mona Winter verzorgde voor de kring een nieuwsbrief met een agenda voor cursussen, lezingen, reizen en tentoonstellingen.
Kees van Veen
In datzelfde jaar, 1982, was Kees van Veen (1950-2010) cursist bij De Caluwé in seminarie Bovendonk in het Noord-Brabantse Hoeven. Enthousiast volgde hij nog een intensieve cursus ikoonschilderen bij de Caluwé en zijn assistenten en zo ontwikkelde hij zich tot een uiterst bekwaam schilder. Hij begon zelf cursussen te geven in het Dominicanen-klooster in Huissen en vroeg in 1986 toestemming aan Mona Winter om de ‘rondbrief’ van Vera Eikon uit te breiden. Vijf nummers later, in 1987, wordt het nieuwsblad omgedoopt tot Eikonikon en onafhankelijk van Vera Eikon voortgezet. Geleidelijk transformeerde Kees van Veen de ‘circulaire’ van de ikonenvriendenkring rondom De Caluwé tot een blad van een nationaal netwerk van ikoonschilders en ikonenliefhebbers. Samen met medeoprichter Thom Breukel organiseerde hij bovendien een aantal spraakmakende evenementen voor abonnees en andere geïnteresseerden. Bijzonder waren de exposities ‘Oud en Nieuw rond Ikonen’ (1993, Ons’ Lieve Heer op Solder, Amsterdam), en ‘Hemelsrood. Het landschap van de ikoon’ (1996, Museum Klooster, Ter Apel).
Mandylion geschilderd door Kees van Veen
Vijfentwintig jaar na de start van het blad kan niemand ontkennen dat Kees van Veen een grote bijdrage heeft geleverd aan de verspreiding van het gedachtengoed van zijn leermeester vader Robert de Caluwé, maar ook aan de algemene verspreiding van de kennis over ikonen en ikoonschilderen in Nederland. In 1997 gaf Eikonikon het lexicon van De Caluwé uit in Nederland onder de naam ‘Eikonikon Lexikon’, terwijl het nieuwsblad, dat Kees van Veen 23 jaar heeft vormgegeven, uitgroeide tot een full colour geïllustreerd tijdschrift voor ikoonminnend Nederland.
We vieren het jubileum van Eikonikon in het Ignatiushuis te Amsterdam met een tentoonstelling van ikonen van de hand van vader Robert de Caluwé, Else Steenbergen, Mona Winter en Kees van Veen, alsook met 25 jaargangen van Eikonikon en het bekende Lexikon Eikonikon van vader Robert de Caluwé (zie gepubliceerd op www.eikonikon.nl).
(Auteur: Inge Wierda)