Thom Breukel
Kruisteken
Op de broederschool werd mij de betekenis van het kruisteken bijgebracht. Met de open rechterhand raak je je voorhoofd aan en zegt: “In de naam van de Vader in de hemel“. Met diezelfde hand beweeg je vervolgens in de richting van je buik: “en de Zoon, die op aarde was”. Tenslotte vanaf de linker- naar de rechterschouder: “en de Heilige Geest, die over onze wereld is”. Amen.
Zegen
Een kruisteken is een zegenend gebaar over jezelf en anderen mensen. Mijn moeder had al eerder mijn hand gepakt om samen met haar dit gebaar in het teken van de Drie-eenheid te maken. Johannes Chrysostomus (347-407) zag in het maken van het kruisteken een werktuig van het geloof, het verjagen van boze geesten ter voorkoming van ziekten en gevaar. Het kruisteken opent elk gebed. De uitgesproken woorden werden tijdens het Concilie van Nicea in 325 vastlegd in de geloofsbelijdenis.
God
Tot ver in de middeleeuwen werd het kruisteken met één uitgestoken rechterwijsvinger gemaakt. Er is immers maar één God, één keizer en één rijk volgens Constantijn de Grote (273- 306). Op alles werd dit zegengebaar toegepast. Bij het passeren van een kruising in de weg of een Mariabeeld. Bij het zien van een boom of een oud vrouwtje. Zelfs voor het nuttigen van een koekje werd eerst een kruisje geslagen. Ik zie het mijn kloostertante nog doen, als wij bij haar op bezoek waren.
Hand
Op ikonen komt de zegende hand veel voor. De Pantokrator is daar een mooi voorbeeld van. Christus kijkt de beschouwer recht aan en zegent met de rechterhand, IC-XC Grieks voor Jezus Christus (zie tekening). Ook Gods handelen wordt met een rechterhand vanuit een wolk in de rechterhoek -de goede kant- op ikonen afgebeeld. Wijs- en middelvinger raken elkaar en steken recht vooruit. Ze staan voor de twee naturen van Christus, de goddelijke en de menselijke natuur. Duim, pink en ringvinger worden bij elkaar gehouden symbool voor de Drie-eenheid. De orthodoxe christen houdt bij het maken van een kruisteken, duim, wijs- en middelvinger tegen elkaar, geloof in de Drie-ene God. En maakt het kruisteken van zijn rechterschouder naar zijn linkerschouder en legt zijn open hand daar tot slot op zijn hart
Symbool
Oud-gelovigen, de groep religieuzen die zich in 1666 van de Russische Kerk afscheidde, maken het kruis-teken nog met twee vooruitgestoken vingers, in de twee naturen van Christus. Bij het afleggen van een eed: “Zo waarlijk helpe mij God Almachtig”, worden ook deze twee vingers omhoog gestoken. Het is hét gebaar van trouw! Ontstaan toen de ridder trouw beloofde aan de koning. Met de twee vingers van je rechterhand in je linkerhand gesloten, versterk je je vertrouwen, in jezelf, toekomst, geloof en medemens.
Geluk
Over handen is meer te vertellen. Denk aan de hand van Fatima, de dochter van Mohammed, die bij het dragen als amulet ervan geluk brengt. Of over handhoudingen op ikonen, mudras, die symbool staan voor troost, bemoediging en gebed.