Joost Heutink
In het vorige nummer van Eikonikon werd ingegaan op de ikoon van de Moeder Gods van het brandende, niet-verbrandende braambos.
Moeder Gods Ovsepetaja, Rusland 18e eeuw, collectie Ikonenmuseum Kampen
Deze ikoon is gebaseerd op de Akathistos Hymne. De Akathistos hymne is volgens de overlevering door Romanos Melodos geschreven. Het is een hymne voor de Moeder Gods, die staand (Akathistos betekent “niet zittend”) tot haar gebeden moet worden. De Hymne bestaat uit 24 strofen die elk beginnen met een nieuwe letter van het Griekse alfabet. De eerste twaalf strofen bezingen de menswording van Christus. De laatste twaalf roemen de Moeder Gods en Christus. Deze laatste strofen worden beschouwd als meer mystieke verzen, terwijl de eerste twaalf historisch van aard zijn. De even strofen worden afgesloten met een Alleluia, de oneven met een groet.
Moeder Gods van Arabië, Rusland 18e eeuw, privé-bezit
In het Ikonenmuseum Kampen zijn naast een ikoon van de Moeder Gods van het brandende, niet-verbrandende braambos twee andere interessante ikonen te zien die gebaseerd zijn op de Akathistos Hymne. Een redelijk bekende afbeelding is de Moeder Gods van de Hymne “O Albezongene” (Ovsepetaja). De Moeder Gods draagt het Christuskind op haar linkerarm en wijst met de rechterhand op hem. De mantel van de Moeder Gods is vaak in mooie felle kleuren uitgevoerd en op de zomen is een tekst geschreven die afkomstig is uit de dertiende strofe van de Akathistos Hymne: “O albezongen Moeder, die geboorte heeft gegeven aan het Heiligste Woord der Heiligen, neem nu dit offer aan, red ons van het kwaad en bewaar ons voor toekomstige straf, U, die wij roepen, Alleluja.” De drie sterren, die normaliter op de mantel van de Moeder Gods zijn afgebeeld, zijn vervangen door portretten van engelen.
Moeder Gods van de Akathistos Hymne, Rusland, 19e eeuw, collectie Ikonenmuseum Kampen
Een zeldzame variant op de Moeder Gods Ovsepetaja is de Moeder Gods van Arabië (Arabskaja). De ikonografie van de Moeder Gods Arabskaja lijkt zeer op de Moeder Gods Ovsepetaja, alleen heeft het Christuskind hier een onbloot bovenlijfje of schouder. Een buitengewoon zeldzame afbeelding is die van de Moeder Gods van de Akhatistos Hymne (Akafistnaja). Op ikonen van dit type zijn de Moeder Gods en het Christuskind in een cirkel afgebeeld. De Moeder Gods houdt het Christuskind op de linkerarm. Het Kind houdt met zijn handen de pink en de duim van de rechterhand van de Moeder Gods vast. Beiden dragen een kroon. Om de cirkel is een tekst geschreven: “O albezongen Moeder, die geboorte heeft gegeven aan het Heiligste Woord der Heiligen, neem nu ons offer aan, red ons van het kwaad en bewaar ons voor toekomstige straf, U die wij roepen, Alleluja.” Rondom de centrale voorstelling van de Moeder Gods en het Christuskind zijn twaalf medaillons te zien. Elk van deze medaillons verwijst naar een deel van de Akathistos Hymne . Het feest van de Moeder Gods van de Akathistos Hymne wordt op de vijfde zaterdag van de vasten gevierd.