Hans van Os
Een van mijn zwagers en zijn vrouw bezochten het afgelopen jaar de nogal moeilijk te vinden basiliek van de veertien heiligen.
Mijn belangstelling voor alles wat met hagiografie te maken heeft kennende, stuurden ze mij een ansichtkaart met een afbeelding van alle heiligen die hun beeltenis in steen hadden kunnen aanschouwen als ze in leven waren gebleven. Maar evenmin als hun ondermaatse medemensen hebben heiligen het eeuwige leven. Daarover beschikken ze pas als er tot hen gebeden wordt. Uit onze jeugd herinneren we ons misschien nog het Antoniusgebed als we terug wilden vinden wat we hadden laten rondslingeren. Er is, denk ik, voor iedere nood wel een deugd. Kiespijn of bliksem, examenvrees of oorlogsgevaar. Onze heiligen staan – of zitten – gereed om ons bij te staan.
Verreweg de meeste heiligen hebben inmiddels wel een plaatje-op-de-plank gekregen, zo niet in Rusland dan wel in de Balkanlanden en Hongarije.
Is die basiliek in Memmingen (Duitsland) nu uniek? Na lang speuren ontdekte ik dat de veertien op nòg twee plaatsen voorkomen, namelijk op het kerkaltaar van Grünewald in Lindenhardt (eveneens in Duitsland) en op een magistraal doek van Cranach, dat in het Engelse Hampton Court te bewonderen valt.
Lang niet alle veertien zijn even bekend.
We geven hun namen, feestdag, reden van heiligverklaring en de omstandigheden waarbij aanroepen/bidden nuttig zou kunnen zijn. Frappant is ook dat het hele ‘elftal met de drie reserves’ zowel in de Byzantijnse als de Rooms-Katholieke kerken in het veld komt, hoewel de naamgeving soms verschilt. Wij gebruiken hier de Latijnse benaming.
- Barbara, 7 december gepijnigd, verbrand en gestenigd en tenslotte onthoofd. Zij staat u bij als de dood nadert.
- Catharina, 25 nov. onthoofd. Helpt bij studie.
- Cyriacus, 16 juni gemarteld. Al wie van de duivel is bezeten: een gebed doet wonderen.
- Blasius, 11 februari onthoofd na te zijn gehekeld. Helpt u van uw kiespijn af.
- Margaretha, 20 juli onthoofd. De duivel heeft aan haar een kwaaie.
- Vitus, 15 juni er is weinig over zijn einde bekend. Een grote kindervriend, concurrent van Sint Nicolaas.
- Dionysius, 18 mei geëxecuteerd. De meest effectieve hoofdpijnbestrijder.
- Erasmus, 2 juni na talloze martelingen overleden.
Aanroepen bij darmklachten en pijn in de onderbuik. - Christophorus, 9 mei onthoofd. Bij hagel en onweer is hij de bliksemafleider.
- Achatus, 22 juni gekruisigd. Helpt christelijke strijders (maar laat Bush het niet horen).
- Eustachius, 20 sept. over zijn dood is niets bekend. Helpt bij gezinsproblemen.
- Pantaleon, 27 juni, onthoofd na talrijke zweepslagen. Bij alle ziekten geeft hij uitkomst. Hij was een gekwalificeerd arts.
- Aegidius, 1 sept. kluizenaar. Hij vergeeft heimelijke zon- den. Althans dat hoopt zijn aanroeper.
- Georgius, 23 april bij oorlogsdreiging en vijandelijke acties is het goed te weten dat hij er is.
Dat waren ze. Strikt genomen vallen ze een beetje buiten de ikonenwereld. Maar lezers van EIKONIKON zullen me dit uitstapje wel willen vergeven. Zo niet, dan is er altijd nog Aegidius.
Ps. De enige van de veertien die de dans ontsprong was de Heilige Dionysius, die na zijn executie zijn hoofd opnam, de omstanders groette en er vandoor ging…