Redactie
In Hattem wordt op dit moment in Galerie De Rode Jas een tentoonstelling gehouden van werk van verschillende kunstenaars uit Kazan. De initiatiefnemers hebben bewust gekozen voor de spirituele invalshoek als leidraad voor het te exposeren werk. ‘De schilderijen moeten de bezoeker opwekken tot beschouwingen over het leven. Over zin en onzin. Over waarde en onwaarde’, lichten Kees en Irene van de Meent toe. ‘Wij gaan uit van het ontzag voor de schepping en de nietigheid van de mens ten opzichte van het ontzagwekkende van het heelal. We tonen eigenlijk kunst met een goddelijk randje, zou je kunnen zeggen.’
De naam van de galerie – De Rode Jas – is direct afgeleid van het centrale thema. De jas staat voor vergankelijkheid en relativiteit. De kleur rood staat voor purper, transcendentie en liefde maar ook voor het goddelijke purper, de kleur van kerkelijke gewaden. De galeriehouders over de symboliek van de jas: ‘Een jas kan aan- en uitgetrokken worden. Gaat weg voor oud vuil of wordt afgedragen tot hij op de draad versleten is. Het wegdoen van de jas hangt af van de waarde die er aan gehecht wordt.
Deze visie leidt uiteindelijk tot het exposeren en verkopen van kunst die mensen aanspreekt op het zijn èn het worden in het leven met als bindende krachten de liefde tot het goddelijke en de liefde tot elkaar.’
Kruispunt van religies en culturen
De openingsexpositie is gelijk een tentoonstelling van formaat. Getoond worden werken van de zogeheten Kazanse school, een groep Russische schilders, afkomstig uit de stad Kazan, ca. 800 km ten oosten van Moskou. De belangrijkste leden zijn, naast leider Jevgeny Goloebtsjov, Andrej Krjoekov, Ilja Artamanov, Oleg Ivanov en Alexander Dorofejev.
Het werk van dit kunstenaarscollectief wordt gekenmerkt door sobere, ingetogen kleuren en veelal figuratieve vormen. De kunstenaars vinden hun inspiratiebron in de ligging van de stad Kazan op het kruispunt van twee culturen: het Christendom en de Islam. De invloed van de Russisch orthodoxe kerk en de sfeer van het eiland Swijazjk is tevens terug te vinden in hun werken. Daar brengen de kunstenaars gezamenlijk de zomer door, temidden van restanten van kloosters en kerken die werden afgebroken tijdens het Sovjetbewind. Vaak zijn daarom invloeden van de ikoonschilderkunst herkenbaar in hun schilderijen.
Op het kruispunt van Christendom en Islam
De 8 à 10 leden van het inmiddels internationaal bekende kunstenaarscollectief de Kazanse School werken in verschillende samenstellingen al zo’n 10 à 15 jaar samen. Op 2 na zijn ze afkomstig uit de stad Kazan. Ondergrondse samenwerking tijdens het Sovjetbewind, Perestroika, westerse invloeden uit de beeldende kunsten e.d. droegen ertoe bij dat de leden intensief contact met elkaar zochten en samenwerkten in een periode die niet anders dan ‘woelig en onrustig’ geschetst kan worden. Hierdoor is een wederzijdse beïnvloeding ontstaan met als direct gevolg een eigen herkenbare stijl die men kan duiden als de Kazanse School.
De stijlkenmerken van het collectief zijn als volgt te benoemen:
- Een min of meer figuratief uitgangspunt waarbij het leven van alledag getransformeerd wordt tot een eigen wereld, gezien door de ogen van de individuele kunstenaars. De werkelijkheid wordt door de scheppende individualiteit omgezet tot een tweede werkelijkheid waarin de legpuzzel van het bestaan tot steeds wisselende constellaties wordt samengevoegd.
- De behoefte terug te keren tot de eigen culturele wortels na de repressie van het Sovjetbewind. Dit uit zich met name in de eigentijdse verwerking van Tataarse en Russische tradities en motieven zonder daarbij te vervallen in een neo-nationalisme.
- Het streven naar een harmonische synthese tussen eigentijdse en klassieke zienswijzen, technieken en uitdrukkingsmiddelen. Doel is het bereiken van een esthetisch bevredigend eindresultaat zonder te vervallen in onoprechtheid, oppervlakkigheid of onechtheid.
De Kazanse schilders zijn met name sinds de economische en psychologische chaos die de Perestroika met zich meebracht op zoek naar datgene wat zijn waarde heeft behouden maar ook nadrukkelijk naar datgene wat opnieuw van waarde kan blijken te zijn. In een periode waarin de mens streeft naar gemakzucht, materialisme en snelheid maken zij een omgekeerde beweging: niet de gang naar buiten maar de inkeer, het komen tot zelfuitdrukking op basis van slechts het noodzakelijke en het eenvoudige. Door deze respectvolle, doorwrochte en doorleefde houding ontstaan werken die getuigen van ingetogenheid, verstilling en warmte.
Kazan en het eiland Swijazjk
Om iets van het proces dat deze kunstenaars hebben doorgemaakt, te begrijpen is het noodzakelijk een korte schets te geven van de geschiedenis van Kazan. De stad werd gesticht in de 12e eeuw en lag op het kruispunt van twee grote, monotheïstische culturen: de Islam en het Christendom. Door tal van veroveringen ontwikkelde Kazan zich in de 16e eeuw tot één van de belangrijkste centra van de Russisch Orthodoxe kerk. Het eiland Swijazjk, op een uur varen van de stad, is door de eeuwen heen van strategisch en economisch belang geweest. Twaalf kerken, 5 kloosters en vele andere monumenten waren ooit getuigen van dit belangrijke handelsimperium. Door de vernietigingsdrang van het Sovjetregime resten er nu nog slechts 5 kerken en 2 kloosters die zich bovendien in deplorabele staat bevinden.
De leden van de Kazanse School werken iedere zomer op dit eiland in een izba, een houten boerenwoning, temidden van een omgeving die hen sterk beïnvloedt en inspireert. De stad Kazan staat daarbij symbool voor de Oriënt, het morgenland, de Islam, Azië. Het eiland Swijazjk vertegenwoordigt voor hen de andere zijde, het avondland, het christendom, Europa. In die zin kan het werk van het schilderscollectief ook bestempeld worden als Euraziatisch.
De school van Kazan. Geen ikonen, maar wel zeer inspirerend.