Nico van der Perk
Christoforos is de heilige die een kind over het water droeg, zonder te weten dat het Christus was. Ik kocht zijn ikoon in Dafni, het kleine haventje van Athos, de monnikenrepubliek, waarmaar ik in september vorig jaar een reis maakte. Christoforos is ook de naam van een klein rotsig eilandje vlak voor de uiterste zuidkust van het schiereiland. Deze kust wordt ook wel het ‘De Sinaï van Athos’ genoemd, omdat daar monniken als kluizenaars leven op de rotsen boven de zee. Vanaf zee is dat goed te zien.
Nadat ik de ikoon van Christoforos had gekocht zag ik op de kaart dat ik even daarvoor langs het eilandje met zijn naam was gevaren, op een etappe van onze tocht. Ik heb iets met de ikoon van deze heilige en met het verhaal erachter. Het spreekt me aan als alleenstaande vader die (parttime) de zorg voor zijn kinderen draagt. Op de Vrije School, waar mijn kinderen op zitten, is de legende van Christoforos een veelgelezen verhaal.
Over water dragen
Maar ook in relatie tot mijn werk voor de kerk spreekt deze heilige tot mijn verbeelding. Een jaar geleden kreeg ik een bidprentje van Christoforos bij het afscheid van mijn werk als ‘pionier’ van de kerk op IJburg. Namens de Protestantse Kerk van Amsterdam had ik samen met een rooms-katholieke collega een jaar lang op IJburg gewerkt om daar een begin te maken met de kerkelijke presentie op dit nieuwe stuk Amsterdam in het water. Kerkplanting in een nieuw gebied. Christus over het water dragen. Welke heilige kan dat beter verbeelden dan Christoforos?
Ik ontdekte dat het beeld van Christoforos eigenlijk een diaconaal beeld is. Werkzaam in het diaconaat van de kerk spreekt me dat erg aan. Het doet denken aan het verhaal van de ‘werken van barmhartigheid’ in het evangelie van Matheus. Door een kind – symbool voor het zwakke – over het water te dragen, draag je Christus.
Het beeld van Christoforos zou als samenvatting van de zeven ‘werken van barmhartigheid’ kunnen dienen. Deze ‘werken van barmhartigheid’ spelen een belangrijke rol in mijn werk bij de Protestantse Diaconie in Amsterdam. We proberen steeds opnieuw dit bijbelse beeld als diaconale inspiratiebron voor het voetlicht te brengen voor een breed publiek. Twee jaar geleden maakte beeldend kunstenaar Tineke Smith in opdracht van de diaconie een beeldengroep van zeven manshoge sculpturen die de werken van barmhartigheid verbeelden. Deze beelden zijn nu op tournee door het land en geven kunstzinnige inspiratie aan tal van kerken.
Vreemdelingschap
Al deze verhalen, herinneringen en beelden schoten door mij heen toen ik in het winkeltje van Dafni de kleine ikoon vond, op één van de laatste dagen van mijn tocht op Athos. Met een kleine groep van vier mannen (inclusief een Griekse gids) liep ik van klooster naar klooster door het ruige landschap van de Heilige Berg. Soms ook over het strand, waar zwemmen (helaas) verboden was. Overdag waren we op pad en vanaf het einde van de middag maakten we het kloosterleven mee. We mochten erbij zijn als de monniken hun liturgie vierden, we aten met hen (soms aan een aparte tafel voor niet-orthodoxen) en sliepen in sobere gastenkamers, samen met andere pelgrims, vooral Grieken en Russen en een enkele niet-orthodox. Het werd een indrukwekkende tocht langs soms meer dan 1000 jaar oude kloosters en ‘skiti’ (monniken-gemeenschappen die onder één van de 20 kloosters op Athos vallen).
De laatste middag, avond en nacht verbleven we in een ‘cel’, een eenvoudig huis van een alleenwonende monnik. Daar maakten we een intieme liturgie mee, tijdens een hevige onweersbui. Voor het eerst voelde ik me opgenomen in de liturgie. Tot dan toe overheerste een gevoel van vervreemding, dat werd versterkt door de aparte plaats die we als katholiki (niet-orthodoxen) kregen in de kerk en soms ook de eetzaal. Tijdens het wandelen ga je dan nadenken over vreemdelingschap, dat van mezelf daar op Athos, en dat van anderen in ónze samenleving. ‘Door de confrontatie met het vreemde, leer je jezelf beter kennen’ zei iemand me treffend, toen ik over mijn reis vertelde.
Athos is een boeiende wereld die tot nadenken stemt. Een wereld die des te vreemder overkomt als je in het badplaatsje Ouranoupouli weer voet zet op ’gewone’ Griekse bodem, met terrasjes, stranden en… vrouwen. Ik bewaar mooie herinneringen aan Athos. Eén van die herinneringen is mijn ikoon van Christoforos.
Nico van der Perk werkt als diaconaal consulent voor de Protestantse Diaconie Amsterdam. In 2004 werkte hij als ‘pionier vanwege de kerken’ op IJburg. De foto’s bij het artikel zijn van de auteur.
Voor informatie over de diaconie en over het kunstproject ‘Zeven Werken’ zie: www.diaconie.org.